Plan Tunnel

Inhoudsopgave Plan tunnel in de N3 tussen Papendrecht en Dordrecht dd. maandag 2 juni 2025

Aanleiding

De Papendrechtsebrug (N3) gaat volgend jaar ruim 9 maanden dicht. De officiële naam is overigens de Merwedebrug. Maar in de volksmond spreekt men vaak van de Papendrechtse brug. De Papendrechtsebrug, in de N3 tussen Papendrecht en Dordrecht, is vanaf juli 2026 ruim negen maanden dicht vanwege een grote renovatie. Meerdere onderdelen van de brug over de Beneden-Merwede moeten vervangen worden. De werkzaamheden leveren "onvermijdelijk flinke hinder op" voor alle weggebruikers en voor de scheepsvaart, zegt wethouder mobiliteit van Dordrecht Rik van der Linden. De brug wordt dagelijks gebruikt door zo'n 70.000 voertuigen. Verkeer moet vanaf 17 juli 2026 maandenlang omrijden via de A15 en A16. Weggebruikers moeten rekening houden met een langere reistijd van 30 tot 60 minuten, waarschuwt Rijkswaterstaat. Voor fietsers en voetgangers wordt een pont ingezet. Eén keer per maand zal de vaarweg worden vrijgemaakt om hoge schepen (hoger dan 12,9 meter) te laten passeren. Er is namelijk geen omvaarroute. De brug is de enige verbinding naar de Beneden-Merwede. Dit duurt voor schepen ruim veertien maanden.

Inleiding

Dit plan richt zich op (het in onderzoek nemen van) de aanleg van een tunnel onder de Beneden Merwede in de N3 tussen Papendrecht en Dordrecht. De noodzaak voor een dergelijke ingreep vloeit voort uit de toegenomen verkeersdruk, de groeiende veiligheidsbehoefte én de wens tot een duurzame verbetering van de infrastructuur in de regio. Het project wordt vanuit een onafhankelijk perspectief benaderd, om zo objectief tot een optimale oplossing te komen voor de mobiliteitsuitdagingen in Papendrecht en de Drechtsteden.

Terugblik

Reeds in 2017 heeft Onafhankelijk Papendrecht bepleit te (laten) onderzoeken of een tunnelverbinding tot de mogelijkheden behoort. Destijds behoorde dat, vond men, niet tot de mogelijkheden. In het Algemeen Dagblad wijdde Peter Koster er een artikel aan. Ook werd fractievoorzitter Ruud Lammers destijds door RTV Dordrecht geïnterviewd. Het interview is terug te zien via deze link.

In 2023 waren de problemen met de brug "opgelost". Dat meldde het College van B&W van Dordrecht destijds. "Maar geen garanties" stond boven het betreffende krantenartikel. Wethouder Rik van der Linden stelde toen: “Ik kan absoluut niet garanderen dat een storing nooit meer gebeurt.” Rijkswaterstaat meldde dat de in 1967 geopende Merwedebrug (die in de volksmond ook wel de Papendrechtse brug wordt genoemd) in 2023 nieuwe bedienings-, besturings- en bewakingssystemen kreeg. Tegelijkertijd stond toen al vast dat groot onderhoud was gepland in 2029. In dat jaar moest een stalen klep het houten dek (dat klinkt als een “wasbord”) vervangen. Ook het bijbehorende bewegingswerk en de elektrotechnische installatie zouden dan worden vernieuwd, naast vernieuwing van de coating van de overspanning.

Achtergrond en Probleemstelling

- Verkeersdruk en Veiligheid: De huidige infrastructuur ondervindt knelpunten, mede door het stijgende aantal voertuigen, wat leidt tot vertragingen en een verhoogd risico op ongevallen.

- Regionale Ontwikkeling: De groeiende stedelijke ontwikkeling in de Drechtsteden (de Maritieme Topregio) vraagt om een toekomstbestendige verkeersoplossing die zowel lokale als regionale economische belangen dient.

- Duurzaamheidsvraagstuk: Het verminderen van bovengrondse congestie komt ook ten goede aan de leefomgeving, door de emissies te beperken en het stedelijk landschap te herstructureren. En een tunnel kan ook een verbetering betekenen voor de scheepvaart.

De brug in de media

Rijkswaterstaat meldde enkele jaren geleden al dat de in 1967 geopende Merwedebrug nieuwe bedienings-, besturings- en bewakingssystemen kreeg, alsmede dat groot onderhoud was gepland in 2029. Dat leidde bij de regionaal bekende journalist Kees Thies tot de verzuchting: “Feit is dat het beestje tóch een beetje op z’n eindje loopt”. Het betreffende artikel met als titel ‘Zuchtbrug’ is bijgevoegd in de eindnoten van de printbare versie.

Doelstellingen van het Plan

- Verbeteren van de verkeersdoorstroming: Het omleiden van het verkeer via een tunnel vermindert het bovengronds verkeersvolume en zorgt voor een vlottere doorstroming.

- Verhogen van de verkeersveiligheid: Door gescheiden routes voor verkeer en voetgangers/ fietsers te creëren en obstakels te minimaliseren.

- Duurzame stedelijke inrichting: Het hergebruik van bovengrondse ruimte voor groenvoorzieningen en sociale voorzieningen, wat bijdraagt aan de leefbaarheid.

- Economische rendabiliteit: Investeren in infrastructuur die op de lange(re) termijn kostenbesparingen oplevert, door minder ongevallen en minder onderhoudskosten.

Het Plan voor ondertunneling van de Beneden Merwede

In januari 2017 lanceerde Onafhankelijk Papendrecht een plan voor de ondertunneling van de Beneden Merwede ter vervanging (op termijn) van de Merwedebrug. Destijds werd het plan als volgt uit de doeken gedaan. De Rijksoverheid werkt samen met decentrale overheden, zoals de gemeente Papendrecht, aan ruimtelijke projecten en programma's. Het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) richt zich op financiële investeringen in deze programma's en projecten. In de regio Drechtsteden vindt overleg plaats tussen gemeenten, de Provincie en Rijkswaterstaat met betrekking tot infrastructuur, verkeer, milieu en duurzaamheid. Tijdens de commissie ABZ van maandag 9 januari 2017 heeft Onafhankelijk Papendrecht naar voren gebracht dat het toen eigenlijk hét moment was om als gemeente Papendrecht in bovengenoemd overleg in te brengen dat ondertunneling van de N3 ter hoogte van de huidige Merwedebrug een serieus te onderzoeken optie diende te zijn. Een aantal zaken kon destijds al in aanmerking worden genomen.

- Tegengaan van (een toename van) overlast door geluid en (fijn-)stof bij de inwoners van Huys de Merwede en inwoners in de directe omgeving van de brug (denk aan de flats bij de Zernikelaan en de P.J. Oudstraat).

- De huidige brug levert veel geluids- en stofoverlast op en de realistische verwachting is dat deze overlast toeneemt als de intensiteit van het verkeer toeneemt. Inmiddels weten we dat de intensiteit van het verkeer ook daadwerkelijk is toegenomen.

- Tegenaan van de flessenhals die de huidige brug in de nabije toekomst (nog meer dan al te doen gebruikelijk) zal worden. Dit als gevolg van de uitbreiding van de capaciteit van de A15, het verbeteren van het knooppunt A15-N3, de verbreding van de N3, met aansluiting op de A15 en de A16, destijds was dat gepland in 2018/2019, de aanleg van spitsstroken op de Noord- en Zuidbaan van de A15 tussen Papendrecht en Sliedrecht-Oost (destijds gepland in 2019-2020).

- Het onderhoud van het asfalt op de N3 vroeg om aandacht. Een grootschalige aanpak van de N3 stond destijds op het programma. Naast een nieuw wegdek was ook een nieuwe fundering nodig. Inmiddels is dat gerealiseerd.

- Verhoging van de dijken om de Alblasserwaard beter tegen het water te kunnen beschermen. Bij een te verwachten aanpassing van de dijken langs de rivier met bijbehorende werkzaamheden kan ondertunneling nu alvast planologisch zodanig worden ingebed dat plannen beter op elkaar zullen zijn afgestemd waardoor efficiëntie- en kostenvoordelen kunnen worden behaald.

- Verplaatsing van de gevaarlijke stoffen route over de N3, zodat de aanpalende woonwijken er qua veiligheid op vooruit kunnen gaan.

- Een onderzoek instellen naar een alternatieve route voor gevaarlijke stoffen.

Projectbeschrijving

Locatie en Scope

- Locatie: Het tunnelproject bevindt zich (idealiter of mogelijk) onder de Beneden Merwede, op de huidige N3-route in Papendrecht. Een nauwkeurige locatie studie is vereist om de exacte grenzen, in- en uitgangen en aansluiting met bestaande wegen vast te stellen.

- Scope: Naast de daadwerkelijke tunnelconstructie is het uit te werken plan gericht op de integratie van ondersteunende infrastructuur, zoals aan- en afritten, ventilatiesystemen, verlichtings-oplossingen en noodvoorzieningen.

Ontwerp en Constructiemethode

- Tunneltype: Bepaald moet worden of er gekozen wordt voor een tunnelboorproces (TBM) of een cut-and-cover methode, rekening houdend met de geotechnische situatie en het grondwaterpeil.

- Technische Specificaties: Lengte en doorsnede van de tunnel, Ventilatie- en veiligheidsinstallaties, Integratie met bestaande infrastructuur (wegtoegangen, aansluiting op verkeersmanagementsystemen).

Veiligheid en Duurzaamheid

- Veiligheidsmaatregelen: Nooduitgangen en branddetectiesystemen, Ingebouwde communicatie- en bewakingssystemen.

- Duurzame Technologieën: Energiezuinige verlichting en ventilatie, Gebruik van milieuvriendelijke materialen en methodieken, Hergebruik van bovengrondse ruimte voor groen en recreatie. Indien van toepassing.

Technische Analyse en Voorstudie

Geotechnisch Onderzoek: Analyse van de bodemgesteldheid, waterstanden, en mogelijke risico’s (zoals verzakkingen of waterinfiltratie). 

Hydrologische Studies: Evaluatie van de invloed op de waterstromen en de hydrodynamica van de Beneden Merwede bij de aanleg van een tunnel. Constructieplan en Innovatie: Bespreking van een modulair constructieplan dat ruimte laat voor toekomstige uitbreidingen of aanpassingen.

Milieu- en Maatschappelijke Impact

- Milieueffectrapportage (MER): Voorafgaand onderzoek naar de impact op flora, fauna en lokale waterkwaliteit.

- Verkeershinder en Energiebesparing: Aandacht voor tijdelijke verkeersbelemmeringen tijdens de bouwfase en de lange termijn voordelen van een verminderd brandstofverbruik en lagere emissies. Van belang om te voldoen aan de afspraken in het kader van het akkoord van Parijs.

- Stakeholdercommunicatie: Regelmatige informatiesessies met omwonenden, bedrijven en lokale beleidsmakers om draagvlak te verkrijgen en gezamenlijke oplossingen te vinden.

Financiële Analyse en Uitvoering

- Kostenraming: Een voorlopige inschatting van de investering voor de tunnelconstructie, inclusief voorbereidende studies, bouw, en beheer.

- Financieringsmogelijkheden: Gemeentelijke en nationale subsidies, Publiek-private partnerschappen.

- Kosten-Baten Analyse: Een berekening die op lange termijn de verlaagde onderhouds- en veiligheidskosten afzet tegen de initiële investeringskosten.

Planning en Uitvoering

Fasering van het Project: Voorstudie en Conceptontwerp, initiële onderzoeken, haalbaarheidsstudies en stakeholderoverleg.

Ontwerpfase: Gedetailleerd technisch ontwerp, vergunningaanvragen, en risicoanalyses.

Bouwfase: Implementatie, toezicht op werkzaamheden, en tijdelijke verkeersregelingen.

Ingebruikname en Evaluatie: Testen, officiële ingebruikname en evaluatie van de werking en veiligheid van het tunnelproject.

Tijdslijn: Een indicatieve planning met mijlpalen en deadlines per fase.

Risicoanalyse en Beheersmaatregelen

Identificatie van Risico’s: Technische onzekerheden, vertragingen in vergunningverlening of onverhoopte budgetoverschrijdingen. 

Beheers strategieën: Opstellen van alternatieve scenario’s, flexibiliteit in de planning, en een continue monitoring tijdens de bouwfase.

Conclusie en Aanbevelingen

Samenvattend biedt de ondertunnelingsoplossing een effectieve en duurzame aanpak om de huidige verkeers- en veiligheidsproblemen rond de N3 in Papendrecht (en de Drechtsteden) te verhelpen. De voorgestelde structuur, technieken en maatregelen zijn in lijn met de regionale ontwikkeling en de eisen voor een toekomstbestendige infrastructuur.

Dit plan kan een aanzet vormen bij de ideeënontwikkeling in de richting van ondertunneling van de Beneden Merwede, op de plek waar nu de Merwedebrug de verbinding tussen Papendrecht en Dordrecht vormt. Enerzijds kan ondertunneling op een duurzame wijze bijdragen aan verbeterde doorstroming van het verkeer, en anderzijds kan ondertunneling bijdragen aan vermindering van ervaren overlast door direct omwonenden.

Vooruitkijkend is ondertunneling in onderzoek nemen een serieuze optie aangezien dijkverzwaringen de komende tijd ook op de agenda staan. Een integrale benadering van en het zoeken naar een juiste oplossing van deze Multi problematiek getuigt van visie op de ontwikkeling van het gebied en het zoveel mogelijk voorkomen van toekomstige tegengestelde contraproductieve ontwikkelingen.

De Beneden Merwede is een druk bevaren rivier. Het is van belang dat de scheepvaart zo min mogelijk hinder ondervindt van obstakels. Bij ondertunneling kan het scheepvaartverkeer ook gewoon doorvaren en worden wachttijden tot een minimum beperkt. Uiteindelijk zal dat ook tot milieuwinst kunnen leiden.